fine architecture Questions | Tugelaweg 85 | 1091 VN Amsterdam | tel: 0624161800
j.toussaint@finearchitecturequestions.nl | www.finearchitecture Questions.nl

Architectuur EN Stedenbouw; Expressie als middel niet als doel; Straat EN tekentafel; Community architecture; Van tegenkomen naar ontmoeten; Scale to Fit; Lokale bronnen; De beleving van Ruimte; Punten, Lijnen, Vlakken, Ruimte; Wat we niet moeten vergeten, wat ons omsluit en al wat niet ontworpen is; Architectuur EN Stedenbouw; Expressie als middel niet als doel; Straat EN tekentafel; Community architecture; Van tegenkomen naar ontmoeten; Scale to Fit; Lokale bronnen; De beleving van Ruimte; Punten, Lijnen, Vlakken, Ruimte; Wat we niet moeten vergeten, wat ons omsluit en al wat niet ontworpen is;

Het Fundament : Projecten : Links : Tugela 85 : Contact : Wie : Waar

Het Fundament

’t ligt op de straat voor het oprapen

Architectuur EN Stedenbouw

Architectuur en stedenbouw kunnen niet zonder elkaar bestaan. De architect concentreert zich van nature op de antwoorden van vragen door zijn capaciteiten als gebouwontwerper in te zetten. Stedenbouw centreert zich daarentegen rondom sociologische en/of maatschappelijke vraagstukken. De dualiteit tussen stedenbouw (vragen) en architectuur (antwoorden) is niet zwart-wit, echter een sterke relatie tussen beide onontkoombaar. Door alleen oplossingen (antwoorden) te bieden zonder vragen te stellen zal er geen ontwikkeling plaatsvinden en vice versa. Een architectonisch object zonder een maatschappij die deze nodig heeft of een stedenbouwkundig vraagstuk zonder een uiteindelijke fysieke verschijningsvorm is nietszeggend.

Expressie als middel niet als doel

De expressie van het architectonische object staat vaak niet in verhouding tot zijn betekenis. Waar vorm-typologie ooit een directe koppeling waarborgde tussen vorm en functie lijkt dit steeds minder vaak een houvast te kunnen bieden. Niet de mate van expressie maar de relatie tussen expressie, het gebruik van een gebouw (functie) en relatie met zijn omgeving (context) zou centraal moeten staan. Hiermee wordt voorkomen dat vorm wil, bruikbaarheid verdringt en de drang tot artistieke vrijheid de juiste keuze voor de mate van expressie overschaduwd. Expressie is een middel,  geen doel.

Straat EN tekentafel

Architecten en stedenbouwkundigen schrijven, tekenen, schetsen, bouwen maquettes en overleggen achter en aan tafels tussen de beschermende muren die we zelf ontworpen hebben. Hoe kunnen vanuit hier plannen gemaakt worden die een sociale ofwel maatschappelijke meerwaarde hebben? Door de straat op te gaan kunnen we diegene ontmoeten waarvoor we ontwerpen en dat zijn maar zelden de opdrachtgevers. Niet alleen acquireren van nieuwe opdrachtgevers maar ook het aanboren van nieuwe (bijv. politiek en economisch minder interessante) gebruikers doelgroepen is de opgave van een architect.

Community architecture

Om het contact met de straat te vergroten kan worden gekozen voor “architectuur met de gemeenschap” (community archtitecture). Participatie van bewoners/gebruikers in het bouw/ontwerpproces van tijdelijke objecten in de openbare ruimte met een publieke functie biedt mogelijkheden om als architect een vitale rol te spelen op buurtniveau. Hierbij ligt de focus op sociale groei door mensen te verbinden i.p.v. economische groei door eenzijdige belangen te versterken. ‘Community architecture’ kan tijdens het ontwerp- en/of bouwproces mensen verbinden en hun bewustwording van ruimte vergroten. De architect begeleid in deze processen als een regisseur. Met zijn ontwerpkennis kunnen de spelregels en de speelruimte worden bepaald. Voor de architect biedt ‘community architecture’ kansen om beter inzicht te krijgen in de daadwerkelijke impact van zijn fysieke ingrepen.

Van tegenkomen naar ontmoeten

Mensen bewegen in lijnen. Deze kunnen evenwijdig of gelijk zijn, elkaar kruisen of snijden. Het bewust inzetten van deze eigenschappen vergroot de kans op ontmoeting. We komen elkaar tegen op kruisende lijnen en ontmoeten op snijpunten. Visuele connecties (kruisingen) tussen ruimtes kunnen nieuwsgierigheid naar “de ander” of “het andere” ontlokken. Door deze op specifieke punten bij elkaar te brengen in één vlak (snijden), ruimtes te vernauwen en/of af te schermen kan de samenkomst worden geënsceneerd. Hiermee wordt architectuur meer als een fysiek object dat kan worden aanschouwd en gebruikt. Het worden ruimten die we kunnen beschouwen en die ons begeleiden.

Scale to Fit

Grenzen worden niet bepaald door fysieke objecten maar door, sociale, maatschappelijke en economische structuren. Elk architectonisch object maakt deel uit van deze structuren en dient zich hier dan ook toe te verhouden. Elke keer opnieuw zal de positie die wordt ingenomen binnen dit spectrum van schaalniveaus moeten worden bepaald. Echter ontwerpen binnen het spectrum 1:5-1:500 is niet breed genoeg. Voor een echt goed geïntegreerd detail is een 1:1 schaal onontbeerlijk. Voor een koppeling met zijn omgeving is het een schaalsprong naar minimaal 1:1000 een voorwaarde. Maar ook schaalloze structuren zijn van grote invloed op het uiteindelijk functioneren van het gebouw. Bottom-up en top-down zijn twee veel besproken werkmethodes. Beide benaderingen kunnen waardevol zijn. Belangrijk is om het spectrum te bepalen waarbinnen wordt gewerkt. Waarna een positie kan worden gekozen  waar naartoe kan worden gewerkt vanuit de uiterste van het spectrum (bottom en top).

Lokale bronnen

Het gebruik van lokale ambacht, lokale arbeid en lokale materialen kan de positie van architectuur binnen zijn directe context versterken. Als buurtbewoners een steen verleggen van het gebouw dat ze later zullen gebruiken of als de net gesnoeide wilgentakken uit het nabijgelegen park gebruikt worden als bouwmateriaal is er een mogelijkheid tot referentie voor de gebruikers.

De beleving van ruimte

Door te ontwerpen vanuit de menselijke beleving kunnen meer ontwerp-aspecten worden meegenomen. De beleving geeft veel meer aanknopingspunten als een eenzijdig benadering vanuit bijvoorbeeld vorm of functie. De beleving van ruimte kan alle aspecten en dimensies van architectonisch ontwerpen in zich opnemen. Als een ruimte vanuit een ‘thuisgevoel’ wordt ontworpen i.p.v. een fysieke representatie van een huis liggen keuzes voor materiaalgebruik, constructie etc. voor de hand. Een ruimte waar je de veiligheid van het thuisgevoel ervaart heeft geen wanden van staal en niet de hoogte van een kathedraal. Als functies in een programma van eisen worden vertaald in gewenste belevingen kan op een werkelijke menselijke schaal worden ontworpen.

Punten, Lijnen, Vlakken, Ruimte

Architecten hebben een viertal componenten tot hun beschikking om ruimtelijk te ontwerpen. Deze kunnen op vele verschillende schalen worden gebruikt. Functies en eigenschappen kunnen worden toegekend. Om de maakbaarheid ofwel de bruikbaarheid van een ontwerp te garanderen is niet alleen de keuze voor en de verschijningsvorm van, maar is vooral de koppeling tussen deze componenten van belang. Bewuste keuzes voor één of meerdere onderliggende rasters en wat hen verbind specificeert in hoge mate de uitdrukking van het architectonische object. De keuze voor de relatie tussen verschillende rasters beperkt zich tussen losmaken en samenbrengen en verder niets.

Wat we niet moeten vergeten, wat ons omsluit en al wat niet ontworpen is

Architecten zijn ontwerpers van ruimte. Deze ontworpen ruimtes zijn voor een groot deel het domein van de mens. Van oudsher hebben mensen de maakbaarheid van hun omgeving aangegrepen als een middel om hun bestaan en aanwezigheid op de aarde te beklemtonen. Een Menhir in het landschap geeft niet alleen aan dat er een mens was maar ook dat de route tussen deze menhirs is opgeëist voor menselijk gebruik. Elke gerealiseerde ruimte eist op een zelfde manier een plek op. Als ontwerpers behoren we op een bewuste manier om te gaan met onze geschiedenis en deze niet te vergeten, met onze omgeving omdat deze ons omsluit en al het geen dat we niet kunnen ontwerpen, de natuur.